کد مطلب:25369 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:23

گنجینه پرسمان » اديان و مکاتب

با وجود دين اسلام، تكليف ديگر اديان چگونه است؟ آيا پيروان اديان ديگر پاداش خواهند ديد؟

در مورد قيامت و محاسبه اعمال پيروان ديگر اديان، لازم است گذرا اموري را متذكر شويم، بدين شرح:

1- دين حق در هر زماني يكي بيش نيست؛ بنابراين معنا ندارد بعد از بعثت پيامبر اسلام (ص) و با توجه به خاتميت آن حضرت، ديني غير از اسلام مورد قبول درگاه خداوندي باشد (و من يبتغ غير الاسلام ديناً فلن يقبل منه).(1)

2- رستگاري در جهان آخرت به دو چيز (عمل صالح و اعتقاد راستين به خدا و قيامت) وابسته است. اگر فردي از عمل پسنديده بهرهمند باشد و نسبت به مبدأ و قيامت باوري درست داشته باشد و به تعبير قرآن از قلبي سليم بهرهمند باشد، در قيامت رستگار ميگردد. (يوم لا ينفع مال و لا بنون، الا من أتي الله بقلب سليم)(2)

3- در جهان بيني اسلامي اين باور آمده است كه خداوند با بندگانش به عدل حكم ميكند و به مقتضاي آن عذاب الهي بعد از اتمام حجت است؛ يعني خداوند حكيم و عادل بعد از آن كه راه حق را براي انسانها تبيين نمود (توسط حجتهاي باطني و ظاهري) آن گاه آنان را به حساب و كتاب عمل فرا ميخواند. (ما كنا معذبين حتي نبعث رسولاً).(3)

به مقتضاي اين آيه كساني كه حجت بر آنان تمام نشده است و نتوانستهاند دين حق را بشناسند و در نتوانستن تقصيري نداشتند، مشمول عذاب الهي قرار نميگيرند.

4- در فرهنگ اسلامي كفر چند معنا دارد كه يكي از آنها عناد و انكار حقايق است و اين در قيامت باعث عقوبت ميگردد، نه كفري كه از روي جهالت و از قصور و استضعاف فكري باشد كه در اين صورت ممكن است مشمول رحمت الهي قرار گيرد.(4)

5- هر فعلي دو جنبه دارد: يكي از جهت وجود خارجي آن و ديگري از جهت وجود داخلي يا انگيزه فاعل و نيت كرداري كه از هر دو جهت خوب و ارزشمند باشد، يعني هم از حُسْن فعلي بهرهمند باشد (مانند خدمت به مردم) و هم از حسن فاعلي(انگيزه و نيت خوب)، چنين كرداري آدمي را در قيامت رستگار ميكند. حال اگر عملِ غير مسلمان از حسن فعلي و حسن فاعلي بهرهمند باشد، به مقتضاي حكم عقل و روايات اسلامي احتمال نجات در اين گونه افراد وجود دارد. (5)

6 - يك سري امور ممكن است اعمال پسنديده را نابود كند كه از آنها به حبط اعمال يا آفت اعمال ياد ميشود. ممكن است غير مسلماني كار خوبي انجام دهد و در پي حق باشد، ولي بعد از آن با ارتكاب يك سري امور، اعمال خوب گذشتهاش را نابود كند.(6)

با بيان اين امور ميگوييم:

اگر بعد از بعثت پيامبر اسلام (ص) يهوديان و مسيحياني كه:

اوّل: در پي شناخت و يافتن دين حق برآيند، نه در پي انكار و عناد، و بدون اين كه تقصيري داشته باشند، نتوانند به حقانيت دين اسلام نايل گردند؛

دوم: با شناختي كه به حقانيت دينشان دارند، به دستورهاي آن نيز پاي بند باشند؛

سوم: كارهايي كه انجام ميدهند، هم از حسن فعلي بهرهمند باشد و هم از حسن فاعلي؛

چهارم: كارهاي نيكشان به آفتها (حبط اعمال) دچار نشده باشد؛ در اين صورت اين گونه افراد (به تعبير شهيد مطهري مسلمان فطري هستند)(7) بعيد نيست در آخرت در زمره نجات يافتگان قرار گيرند. اين به مقتضاي عدل و حكمت خداوند است كه روايات اسلامي اين سخن را تصديق ميكند.(8)

شهيد مطهري در اين باره ميگويد: اگر كسي كه داراي صفت تسليم باشد و به عللي حقيقت اسلام بر او مكتوم مانده باشد و در اين باره بي تقصير باشد، هرگز خداوند او را معذب نميسازد. وي اهل نجات از دوزخ است.(9) نيز گفتهاند: به نظر من اگر افرادي يافت شوند كه نيكي به انسانهاي ديگر و حتي نيكي به يك جاندار اعم از انسان يا حيوان را بدون هيچ چشم انتظاري انجام دهند و حتي در عمق وجدان خود از آن جهت خدمت نكنند كه چهره خود را در آيينه وجود محرومين ميبينند، يعني ترس از اين كه روزي چنين سرنوشتي داشته باشند، عامل محرك آنها نباشد، بلكه طوري انگيزه احسان و خدمت در آنها قوي باشد كه اگر بدانند هيچ گونه سودي عايد آنها نميشود و حتي يك نفر هم از كار آنها آگاه نميگردد و احدي به آنها يك بارك الله هم نخواهد گفت، باز هم آن كار خير را انجام ميدهند و تحت تأثير عادت و امثال آن هم نباشند، بايد گفت در عمق ضمير اين انسانها نوري از معرفت خداوند هست و به فرض اين كه به زبان انكار كنند، در عمق ضمير اقرار دارند. انكارشان در واقع انكار يك موهومي است كه آن را به جاي خدا تصور كردهاند و يا انكار يك موهوم ديگري است كه آن را به جاي بازگشت به خدا و قيامت تصور كردهاند، نه انكار خدا و معاد واقعي... بعيد نيست كه اين گونه كسان واقعاً و عملاً در زمره اهل كفر محشور نگردند، هر چند به زبان منكر شمرده ميشوند.(10)

پينوشتها:

1- آل عمران، (3) آيه 85.

2- شعرا (26) آيات 88 و 89.

3- اسراء (17) آيه 15.

4- رجوع شود به سوره توبه (9) آيه 106 و نساء (4) آيات 98 و 99.

5- مرتضي مطهري، مجموعه آثار، ج 1، ص 307 و 308.

6- همان، ص 313.

7- همان، ص 294.

8- همان، ص 307 و 308.

9- همان، ص 293.

10- همان، ص 309.